قسمت اول از مجموعه مطالب نقش تئوری در مددکای اجتماعی

این مطلب قسمت اول از سلسله مطالب “نقش تئوری در مددکاری اجتماعی” می باشد. امید است مورد استفاده مخاطبین این رسانه واقع گردد.

نقش تئوری در مددکاری اجتماعی “قسمت اول”

تعاریف مددکاری اجتماعی

مددکاری اجتماعی فعالیتی حرفه ای است که مستلزم کار با بزرگسالان و کودکان است که در این راستا به آنها کمک می شود تا سعی کنند مسائل درون فردی و مشکلات عملی زندگی خود را حل کرده تا عملکرد مناسب و مشارکت موثری در زندگی اجتماعی داشته باشند.

این نوع فعالیت می تواند بر اساس کار با فرد، خانواده، گروه و یا جامعه به خصوصی صورت پذیرد تا از طریق این مداخلات حرفه ای صلاحیت ها و شایستگی های فردی و درون – اجتماعی خود را از طریق یک سری حمایت های اجتماعی و خدماتی و مداخله ای توسعه دهند، این فعالیت ها ممکن است شامل استفاده از قدرت کنترل قانونی مددکار و همچنین حمایت های درمانی بیشتر نیز گردند.

در تعریف مددکاری اجتماعی، مکان و متنی که مددکاری اجتماعی در آن به فعالیت می پردازد می تواند تعریف ما را تحت تأثیر خود قرار دهد و در نتیجه ممکن است دیدگاه ما نسبت به مددکاری اجتماعی با دیدگاه فرد دیگری که در یک مکان متفاوت از ما به فعالیت مددکاری اجتماعی مشغول است را به شکل معنی داری متمایز نماید.

تعریف مددکاری اجتماعی مبتنی بر مفهوم کمک کردن

در تعریف از واژه مددکاری اجتماعی، ممکن است شما مددکاری اجتماعی را به عنوان عملی از کمک کردن توصیف کرده باشید که در جهت انجام آن به حمایت و کار کردن با طیف متفاوتی از مددجویان می پردازید. هدف شما از انجام چنین فعالیت هایی عبارت است از ارتقاء سلامت مددجویان.

چنین تعاریفی بر اساس خصوصیات مددجویان از قبیل سن و یا میزان آسیب پذیری آنها استوار هستند.

علاوه بر آن این گونه تعاریف توجه ما را به طیف متفاوت و وسیعی از متن های مددکاری معطوف می دارد که در آن مددکاری اجتماعی در مکان هایی متفاوت و با طیف وسیعی از مددجویان مختلف سروکار دارد.

باید توجه داشت واژه کمک این انتظار را به وجود می آورد که فعالیت مددکاری یک فعالیت مهربانانه و غیرخصمانه است و مددجویان آن را با میل خود دریافت می دارند.

در بریتانیا وزارت بهداشت در تلاش برای به کارگیری مددکاران اجتماعی، آن ها را به شرح ذیل توصیف می نماید.

مددکار اجتماعی فردی حرفه ای است که از طرق مختلف فعالیتهایش بر بهبود سلامت افراد متمرکز است. در این راستا مددکار به افراد آسیب پذیر کمک می نماید تا تصمیمات حیاتی و مهمی را در زندگی خود اتخاذ نمایند تا به واسطه آن کنترل کامل بر حوادث زندگی خود داشته باشند.

این مددجویان می توانند شامل: والدین یا کودکانی گردند که با محرومیت وسیعی در زندگی خود مواجه باشند، نوجوانی باشند که خود به طور مستقل نتوانند فشارهای زندگی را تحمل نمایند؛ افرادی با اختلالات روانی؛ افرادی که دارای معلولیت فیزیکی یا ناتوان در یادگیری هستند؛ معتادین؛ افرادی که دارای بیماری های صعب العلاج از قبیل ایدز هستند؛ افراد سالخورده که نیازمند حمایت های گوناگون هستند؛ و پناهندگان و یا افراد بی خانمان باشند.

تعریف مددکاری اجتماعی مبتنی بر دلایل متفاوت

در مقابل تعریف دیگری از مددکاری اجتماعی وجود دارد که تأکید آن بیشتر بر دلایل متفاوتی استوار است. از جمله اینکه چرا مددکاران اجتماعی لازم است در زندگی افراد دیگر مداخله نمایند. این دلایل می تواند شامل طیف وسیعی از شرایط زندگی افراد گردند که مهمترین آنها عبارتند از: فقر، بیماری، آزار و شکست در خانواده و یا وقوع جرم در جامعه.

به نظر می رسد این تعریف تأکید بیشتری بر شرایط یا مشکلات اجتماعی مردم دارد و ممکن است همچنین توجه ما را به پیامدهای مربوط به “کنترل اجتماعی” معطوف دارد.

تعریف مددکاری اجتماعی مبتنی بر مهارتها، وظایف و یا مداخلات مرتبط با مددکاری اجتماعی

سومین نوع از تعریف مددکاری اجتماعی تأکید بیشتری بر مهارتها، وظایف و یا مداخلات مرتبط با مددکاری اجتماعی، دارد.

در این نوع از تعریف، تأکید بر مهارتهایی از قبیل شنیدنِ حرفه ایِ صحبتهای مددجو بدون قضاوت کردن در مورد آنها، از جانب مددجو در جایی صحبت و اقدام کردن، ارزیابی از وضعیت و موقعیت مددجو، مدیریت مراقبتی و یا استفاده از قوانین است.

باتوجه به برجسته کردن مهارتهای به خصوص و مداخلات مربوطه، این نوع تعریف مددکاری اجتماعی یک فعالیت کاربردی و تعاملی را در نظر می گیرد که در آن مددکار با استفاده از منابع به خصوص دانش و اعتقادات و استفاده از مهارتهای درون فردی و عملی درباره چگونگی کار موثر با افراد و حل مشکلات بهره میگیرد.

علاوه بر آن چنین تعریفی از مددکاری اجتماعی، تأکید بیشتری بر استفاده از ارزشها و اخلاق حرفه ای در مددکاری اجتماعی می نماید.

“حرفه مددکاری اجتماعی به دنبال توسعه تغییرات اجتماعی، حل مسأله در روابط انسانی و توانمندسازی و آزادسازی افراد است تا بتوانند سطح زندگی و سلامت خود را بهبود ببخشند. با استفاده از تئوری های مربوط به تبیین رفتار انسان و سیستم های اجتماعی، مددکار اجتماعی به مداخلات درمانی درجایی که افراد در تعامل با محیط شان قرار می گرند، می پردازد. اصول مربوط به حقوق بشر و عدالت اجتماعی پایه اساسی در مددکاری اجتماعی هستند.”

تعریف مددکاری اجتماعی از منظر فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی

همانطور که ملاحظه گردید تعریف فدراسیون جهانی مددکاران اجتماعی بر این نکته تأکید دارد که مددکاری اجتماعی یک فعالیت مجادله ای همراه با دیدگاه رقابتی درباره هدفش است. با استفاده از واژه های ارزشی، از قبیل “توانمندسازی” و “آزادسازی”، این نکته مشخص می گردد که فعالیتهای مددکاران اجتماعی باید فراتر از توسعه تغییرات فردی باشد.

به عبارت دیگر، مددکاری اجتماعی باید به دنبال توسعه تغییرات اجتماعی به منظور بهبود هر چه بیشتر سطح زندگی و سلامت افراد باشد.

در این قسمت مقدمه ای از آنچه منظور ما از تئوری است ارائه می گردد و همچنین اهمیت اصلی آن در شکل دهی دیدگاه مان از مددکاری اجتماعی نیز به صورت مقدماتی مورد بحث قرار می گرد.

تئوری ها در مددکاری اجتماعی چگونه به ما کمک می کنند؟

توضیحات تکمیلی در این زمینه در فصول بعدی ارائه خواهد گردید. در شروع می توان بیان داشت که تئوری عبارت است از ارائه یکسری از ایده های مرتبط با هم و فرصتهایی که بر اساس آن پدیده خاصی را می توان تبیین کند.

بنابراین تئوری به ما کمک می کند تا در یک چارچوب مشخص پدیده موردنظر را تبیین کنیم. به عبارت دیگر به چارچوب تئوریکی که به تبیین، چگونگی و چرایی مسأله مورد مطالعه می پردازد تئوری گفته می شود.

در مددکاری اجتماعی این تبیین ها و توضیحات فرصتی را برای ما وجود می آورد که در مورد چرایی وجود پدیده های مورد بررسی، به بیان فرضیه ها و یا قضاوت هایی روی آوریم. در واقع این توضیحات و تبیین های تئوریک دلیل بر چرایی به وجود آمدن پدیده های موردنظر را برای ما فراهم می نمایند.

در این راستا ما میتوانیم دریافت کنیم که چه اتفاقی رخ داده، چرا اینگونه شده و چه راه حل هایی برای مقابله آن وجود دارند. به عبارت دیگر می توان از اذعان داشت که تئوری ها به ما کمک می کنند تا به افکار خود، ساختار و سازمان بخشیده و از این طریق نقش اساسی و مرکزی خود را در راهبردهای تشخیصی و مداخله ای ما ایفا می نمایند.

برگرفته از کتاب نقش تئوری در مددکاری اجتماعی، تألیف دکتر تقی دوست قرین